In de context van de verwoestende pandemie die op dit moment zoveel landen over de hele wereld treft, wil EMES haar bezorgdheid uiten over de situatie van veel gemeenschappen en individuen die op de meest dramatische manieren worden getroffen. Het gaat om de ‘werkende armen’ en andere werknemers die hun baan plotseling zien verdwijnen; kansarme kinderen, vrouwen en gezinnen die moeite hebben om dagelijks voldoende voedsel te vinden; daklozen en migranten die al bij de dag leefden en nu letterlijk niets meer over hebben; gezinnen en personen in risicosituaties die hun verzorgers plotseling zien verdwijnen uit hun dagelijkse routine en bestaan; migranten die bovenop elkaar zitten in onmenselijke kampen, waar het simpelweg onmogelijk is om de basisregels voor de gezondheid te handhaven; de onmogelijkheid om te rouwen om onze dierbaren en de eenzaamheid die nu in vele huizen doordringt.
In schril contrast met deze situaties van onrecht en lijden, vormen de reacties van het maatschappelijk middenveld, in buurten, informele groepen en door individuen lichtpuntjes op de sombere horizon. Er zijn initiatieven ontwikkeld die ervoor zorgen dat onze ouderen, kinderen en kwetsbare mensen tijdens deze uitzonderlijke momenten worden ondersteund en verzorgd, die een luisterend oor bieden en uitwisselingsmogelijkheden bieden aan mensen in crisis. Zo zijn er initiatieven ontstaan voor de distributie van ecologisch voedsel binnen gemeenschappen, uitzonderlijke acties en strategieën om vrouwen die lijden onder huiselijk geweld te ondersteunen, collectief koken en maaltijden bezorgen, en gratis culturele en artistieke initiatieven voor zowel speciale groepen als het grote publiek. De lijst groeit.
Naast de bezorgdheid over de gevolgen van de vele moeilijke beslissingen die politici in deze crisis nemen, is er ook hoop en vertrouwen in wat er daarna zal komen. Vele decennia van gezamenlijk onderzoek en samenwerking over de hele wereld hebben aangetoond dat solidariteit en wederzijdse hulp geen uitzonderlijke vormen van menselijk gedrag zijn, maar manieren om een betrokken lid van de samenleving en een respectvolle bewoner van onze planeet te zijn.
Er zal een periode voor-de-COVID-19-pandemie zijn en een periode erna. De manier waarop ‘erna’ eruitziet, hangt af van hoe overheden op alle niveaus zichzelf mobiliseren; en luisteren naar en samenwerken met burgerinitiatieven, onderzoekscentra en wetenschappelijke netwerken die de waarden van rechtvaardigheid, gelijkheid en respect voor de planeet in hun DNA hebben. Gemeenschappen, organisaties en individuen zullen ongetwijfeld lijden. Een tijdje in de overlevingsmodus gaan is misschien onvermijdelijk, maar er ontstaan ook nieuwe mogelijkheden.
Talloze stemmen roepen op tot een diepgaande verandering in de manier waarop gezondheid, voedsel, energie, mobiliteit, onderzoek en andere cruciale gebieden voor het leven op deze planeet worden georganiseerd en beheerd. De oproep van artsen in een ziekenhuis in Bergamo die een op de gemeenschap gebaseerd gezondheidssysteem verdedigen, illustreert het nieuwe collectieve bewustzijn dat we als samenlevingen opdoen en ervaren. In sommige landen coördineren nationale regeringen de respons, en werken ze ook samen met bedrijven, het maatschappelijk middenveld en de burgers, waarbij zij prioriteit geven aan gezondheid en welzijn voor iedereen, inclusief de meest kwetsbaren. Wat betreft wetenschappelijk onderzoek werken honderden teams momenteel tegen de klok om een vaccin te bedenken dat het virus kan stoppen. Kritisch, samenwerkend en constructief onderzoek naar hoe we onszelf opnieuw kunnen uitvinden en organiseren en hoe we de ‘nieuwe’ wereld na de crisis moeten besturen, zal ook nodig zijn. Wij vanuit EMES zijn vastbesloten om aan deze uitdagingen bij te dragen; in de eerste plaats door onze leden van over de hele wereld en daarnaast met de bredere gemeenschap van individuen, organisaties en instellingen die onze missie en acties ondersteunen.
Wij geloven dat samenlevingen, die opnieuw waarde gaan hechten aan samenwerking, solidariteit en pluralisme in sociaaleconomische initiatieven, een van de belangrijkste wegen vormen voor een duurzame, rechtvaardige toekomst en een bloeiende mensheid. Om dit te bereiken, moeten onze mondiale en lokale instellingen en gemeenschappen samen middelen inzetten en prioriteit geven aan het behoud van het meest kostbare en waardevolle bezit dat we hebben – onze mensen en onze planeet.
Vertaling: Maarten Hogenstijn / Hogeschool van Amsterdam
Illustratie: originele aquarel van Teresa Bolaños (Elastic).